Stres denildiğinde aklınıza gelen ilk şey nedir?
Böyle bir soru sorulduğunda herkesin vereceği cevaplar birbirinden farklıdır. Kimisi için sınavlar, kimisi için iş değiştirmek, kimi için evlenmek, kimisi içinse gerçekleşebilecek bir felaket… Kısacası hayatın akışı içerisindeki çoğu şey en temel stres nedenlerini oluşturmaktadır. Stresin kaynağı kişiler arası farklılıklar gösterse bile temel tanımı hep aynıdır: Stres fiziksel veya psikolojik tehlikelere karşı gösterilen bir tepkidir.
Günlük yaşantı içerisinde stresten bahsederken tamamıyla olumsuz içeriklerden söz edilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta stresin hayatımızın bir gerçeği olduğudur, çünkü stres biyolojik yapımızın bir getirisidir. Stres temellinde bizi tehlikelerden korumayı amaçlayan bir sistemdir. Ancak her şeyde olduğu gibi stresinde zararlı olduğu noktalar vardır. Stres seviyesindeki artışın aşırıya kaçmasıyla bize artık yarar sağlamak yerine zarar vermeye başlar.
Bu yazımda sizlere stresin getirebileceği olumsuz etkilerden ve daha da önemlisi bu etkilerden korunmak için stres yönetimini nasıl sağlamanız gerektiğinden bahsedeceğim.
Strese Yaratan Olayların Özellikleri
A- Travmatik Olaylar: Bu stres kaynakları kişilerin kontrolü dışında kalan ve aşırı tehlikeli durumları içerir. Doğal afet,savaş,nükleer kazalar, tecavüz travmatik stres nedenleri arasındadırlar.
B- Denetlenebilirlik: Denetimimiz altında olan olaylarda daha az stres yaşarken denetimimiz dışındaki olaylarda aşırı stres halinde olabiliriz.
C- Hayat Akışındaki Değişiklikler: Hayat akışı sırasında birçok değişimle karşılaşırız. Taşınmak, iş değişikliği veya bir yakının kaybı gibi durumlar da stresin ortaya çıkışını etkileyen uyarıcılardır. bu uyarıcıların stres yaratma seviyeleri birbirlerinden farklıdır. Ayrıca bu değişikler üzerindeki irademizin ne seviyede olduğu da yukarıda bahsettiğim gibi stres seviyesini doğrudan etkilemektedir.
Strese Karşı ortaya çıkan tepkiler
Stresin tanımından bahsederken bunun bir koruma sistemi olduğunu söylemiştim. Bu koruma sistemi bedenimizin ve zihnimizin tehlikeli gördüğü durumlara karşı bazı tepkiler oluşturmasına neden olmaktadır:
- Öfke ve saldırganlık
- Anksiyete
- Duyarsızlaşma
- Depresyon
- Metabolizma hızının artması
- Kalp atışında hızlanma
- Nefes alıp vermede hızlanma
- Kaslarda gerginlik
- Göz bebeklerinde büyüme
- Endorfin salgılanması
- Bilişsel bozukluklar
Stres Hastalanmamıza Neden Olur Mu?
Halk arasında “Tüm hastalıkların temeli strese dayanıyor” diye bir söz vardır. Peki bu ne kadar doğru? Yukarıda da bahsettiğim gibi stresin fazla ve sürekli olması sağlığımızda bir takım bozulmalara neden olabilmektedir. Her ne kadar stres bedeni korumayı amaçlıyor olsa da vücut kaynaklarının hızlı bir şekilde tükenmesine neden olur. Stresin sürekli şekilde var olması vücudun yıpranması ile sonuçlanır.
Stresle Başa Çıkma Yöntemleri Nelerdir ?
A- Farkındalık: Stresle başa çıkmak için atılması gereken ilk adım tüm psikolojik rahatsızlıklarda olduğu gibi farkındalık kazanmaktır. Kişi kendisine “Beni strese sokan şey ne?” ve “Bu stresli durumu nasıl tepki veriyorum?” sorularını sorarak başlamalıdır.
B- Düşünce Akışına İzin Verin: Günün belirli bir saatini yalnız başınıza kalarak yaptığınız fiziksel bir aktiviteye ayırabilirsiniz. Örneğin spor veya temizlik yapmak. Fiziksel olarak harcadığınız yoğun enerjinin stresinizi bir nebze olsun azaltabildiğini göreceksiniz. Bu eylemleri gerçekleştirirken dikkat etmeniz gereken en önemli şeyse düşüncelerinizden kaçmamak ancak çok da üzerinde yoğunlaşmamaktır. Sizde yoğun strese neden olan duygunun veya düşüncenin kafanızdan geçip gidişine müdahale etmeyin. Kendi kendine yol izleyen düşüncelerin bir süre sonra hafiflediğini ve stres seviyenizin azaldığını farkına varacaksınız.
C- Stresi Paylaşın: Stres yönetimi için yalnız vakit geçirmek kadar sevdiğiniz insanlarla birlikte olmak da çok önemlidir. Sizde yoğun stres yaratan durumu veya konuyu yakın bir arkadaşınızla ya da ailenizden birileriyle paylaşmayı deneyin. Bunu yapmak stresinizle başa çıkmanızı kolaylaştıracaktır.
D- Zaman Planlaması Yapın: Belirsizlikler bazı kişiler için bir stres nedeni olabilmektedir. Bu durumun önüne geçebilmek için doğru ve etkili şekilde zaman yönetimini sağlamak gerekir. Örneğin hangi işlerin öncelikli olduğu, bugün hangi saatlerde hangi işlerin halledeceği ile ilgili notlar alarak gününüzü yönetebilirsiniz.
E- Gerginlikten Uzaklaşın: Kendinizi gergin hissettiğiniz bir ortamdaysanız oradan uzaklaşın. Terk edemeyeceğiniz veya bir soruna çözüm getirmeniz gereken bir ortamdaysanız kısa süreli olarak uzaklaşın. Düşünmemeye çalışarak derin nefesler almayı deneyin.
F- Kabullenmeyi Öğrenin: Bazı durumlarda elimizden gelen tek şey kabullenmektir. Bunu farkında olmak gerekir çünkü aksi takdirde yoğun ve uzun süreli bir strese maruz kalırız. Bir durumu değiştirebiliyorsak değiştiririz ancak değiştirebileceğimiz bir durum içerinde değilsek kabullenmek önelidir. Örneğin bir sınavdan yüksek not almak bizim elimizdedir ders çalışarak sınavın üstesinden gelebiliriz. Ancak doğal afet gibi kontrolümüz dışındaki durumlarda yapabileceğimiz tek şey önlem almaktır.